การผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสบรรจุขวดเพื่อการบริโภคในครัวเรือน น้ำปลาร้าปรุงรส: การยกระดับภูมิปญญาท้องถิ่นสู่ผลิตภัณฑ์เชิงพาณิชย์เพื่อความยั่งยืน
ค่าครองชีพสูงขึ้นในปัจจุบันและการแสวงหาแนวทางสร้างรายได้เสริมกลายเป็นความจำเป็น การนำ ภูมิปญญาท้องถิ่นมาพัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์เชิงพาณิชย์จึงเป็นแนวทางที่น่าสนใจ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้เล็งเห็นศักยภาพของปลาร้า ซึ่งเป็นเครื่องปรุงรสพื้นบ้านที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูงและเป็นที่นิยมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จึงได้จัดกิจกรรม “การผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสบรรจุขวดเพื่อการบริโภคในครัวเรือน” ขึ้น เมื่อวันที่ 30 มกราคม 2568 ณ โรงงานแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร อุทยานเทคโนโลยีทางการเกษตร คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น กิจกรรมนี้ได้รับการออกแบบเพื่อให้ครัวเรือนลดต้นทุนค่าใช้จ่ายและมีรายได้เสริมจากการทำปลาร้า โดยเน้นการถ่ายทอดความรู้ในการแปรรูปปลาร้าแบบดั้งเดิมให้กลายเป็นผลิตภัณฑ์น้ำปลาร้าปรุงรสที่บรรจุในขวดพร้อมใช้ ซึ่งมีความสะดวกในการใช้งานและมีมาตรฐานความปลอดภัยที่เหมาะสมสำหรับการจำหน่ายในตลาด
การดำเนินงานของโครงการนี้สะท้อนให้เห็นถึงการตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยุนด้านการขจัดความยากจนอย่างชัดเจน การช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางและผู้มีรายได้น้อยในชุมชนผ่านการสร้างโอกาสในการประกอบอาชีพเสริมที่ใช้ทักษะและวัตถุดิบที่หาได้ในท้องถิ่น และการสนับสนุนผู้ประกอบการใหม่และสตาร์ทอัพในชุมชนด้วยการเปิดโอกาสทางธุรกิจในการผลิตและจำหน่ายผลิตภัณฑ์อาหารแปรรูป
สิ่งที่โดดเด่นของโครงการนี้คือการยกระดับภูมิปัญญาท้องถิ่นให้มีมาตรฐานเชิงพาณิชย์ ปลาร้าที่เคยเป็นเพียงเครื่องปรุงรสในครัวเรือนถูกพัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์น้ำปลาร้าปรุงรสที่มีความสะดวกในการใช้งาน มีอายุการเก็บรักษาที่ยาวนานขึ้น และมีรสชาติที่ได้มาตรฐาน การบรรจุในขวดทำให้ผลิตภัณฑ์มีความน่าเชื่อถือและสามารถจำหน่ายในตลาดที่กว้างขึ้น

รูปแบบการดำเนินงานเน้นการเรียนรู้แบบครบวงจร ตั้งแต่การเลือกวัตถุดิบปลาคุณภาพดี การเตรียมและการหมักปลาร้าตามหลักวิชาการ การสกัดน้ำปลาร้าให้ได้คุณภาพที่เหมาะสม การปรุงแต่งรสชาติให้ได้มาตรฐาน การฆ่าเชื้อและการบรรจุที่ถูกสุขลักษณะ การออกแบบฉลากและการตลาด รวมถึงการคำนวณต้นทุนและกำไร การจัดกิจกรรมที่โรงงานแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรทำให้ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมและได้เห็นตัวอย่างการผลิตในระดับอุตสาหกรรม
ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเศรษฐกิจครัวเรือน ผู้เข้าร่วมได้รับความรู้และทักษะที่สามารถนำไปสร้างรายได้ได้ทันที การผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสใช้เทคโนโลยีที่ไม่ซับซ้อน ต้นทุนการผลิตต่ำ และมีตลาดรองรับที่ดี เนื่องจากเป็นเครื่องปรุงรสที่คนไทยโดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือคุ้นเคยและมีความต้องการใช้อย่างต่อเนื่อง
การที่ครัวเรือนสามารถผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสใช้เองได้จะช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านเครื่องปรุงรสอย่างมีนัยสำคัญ เนื่องจากผลิตภัณฑ์น้ำปลาร้าในท้องตลาดมีราคาค่อนข้างสูง และคุณภาพไม่แน่นอน การที่สามารถผลิตเองทำให้มั่นใจในคุณภาพและความปลอดภัย พร้อมทั้งประหยัดค่าใช้จ่าย สำหรับการสร้างรายได้เสริม การผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสเพื่อจำหน่ายเป็นธุรกิจที่มีศักยภาพสูง เนื่องจากมีความต้องการในตลาดอย่างต่อเนื่อง กำไรต่อหน่วยสูง และสามารถขยายการผลิตได้ตามความต้องการของตลาด การที่ผลิตภัณฑ์มีอายุการเก็บรักษาที่ยาวนานทำให้ไม่ต้องกังวลเรื่องการเสียหายของสินค้า ผลกระทบระยะยาวของโครงการนี้จะขยายไปสู่การพัฒนาอุตสาหกรรมอาหารแปรรูปในชุมชน เมื่อมีผู้ประกอบการรายย่อยที่สามารถผลิตผลิตภัณฑ์คุณภาพดีได้เพิ่มขึ้น จะเกิดการแข่งขันที่ดี ส่งผลให้ผู้บริโภคได้รับผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพดีและราคาเหมาะสม การที่มีการผลิตในท้องถิ่นยังช่วยลดการพึ่งพาผลิตภัณฑ์จากภายนอก และสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับวัตถุดิบในท้องถิ่น นอกจากนี้ การส่งเสริมให้มีการผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสในครัวเรือนยังช่วยอนุรักษ์ภูมิปญญาท้องถิ่นด้านการทำปลาร้า ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ การที่คนรุ่นใหม่ได้เรียนรู้และสืบทอดความรู้นี้ต่อไปจะช่วยให้ภูมิปญญาดังกล่าวไม่สูญหาย

การใช้ปลาท้องถิ่นเป็นวัตถุดิบหลักยังช่วยสนับสนุนเกษตรกรและผู้เลี้ยงปลาในชุมชน สร้างห่วงโซ่คุณค่าที่เชื่อมโยงกันตั้งแต่การผลิตวัตถุดิบไปจนถึงผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป ทำให้เกิดการกระจายรายได้ในชุมชนอย่างทั่วถึง
กิจกรรม “การผลิตน้ำปลาร้าปรุงรสบรรจุขวดเพื่อการบริโภคในครัวเรือน” จึงเป็นตัวอย่างที่ดีของการพัฒนาที่ยั่งยืนแบบรากหญ้า ที่เริ่มต้นจากการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรและภูมิปญญาที่มีอยู่ในท้องถิ่น พัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่ม และสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจให้แก่คนในชุมชน ผ่านการถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีที่เหมาะสม ซึ่งสอดคล้องกับพันธกิจของมหาวิทยาลัยขอนแก่นในการเป็นสถาบันที่สร้างสรรค์องค์ความรู้เพื่อการพัฒนาชุมชนและสังคมอย่างยั่งยืน

ลิงก์ข่าว, เพจ Facebook หรือสื่ออื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง https://www.facebook.com/share/p/14MF7R3Gh9k/
ผู้ให้ข้อมูลติดต่อกลับ นางพจมาลย์ ธำรงยศวิทยากุล /093-563-5424