นวัตกรรมดินปลูกจากผงถ่าน: การฟื้นฟูดินกรดสู่ความยั่งยืนของชุมชนบ้านค้อ
ในพื้นที่เทศบาลตำบลบ้านค้อ อำเภอเมืองขอนแก่น ปัญหาดินกรดและดินแน่นทึบจากการใช้ปุ๋ยเคมีอย่างต่อเนื่องกลายเป็นอุปสรรคสำคัญต่อการเพาะปลูกมันสำปะหลัง ผลผลิตที่ลดลงส่งผลกระทบต่อรายได้ของเกษตรกรและความมั่นคงทางอาหารของชุมชน
คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ร่วมกับเทศบาลตำบลบ้านค้อพัฒนาโครงการปรับปรุงคุณภาพดินกรดภายใต้พระราชดำริโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช โดยสร้างสรรค์นวัตกรรมสารบำรุงดินจากวัสดุเหลือทิ้งในท้องถิ่น การนำผงถ่านซึ่งหาได้ง่ายและราคาประหยัดมาผสมผสานกับปุ๋ยคอกและจุลินทรีย์พื้นถิ่น เป็นแนวทางแก้ไขปัญหาที่ตอบสนองต่อความต้องการของชุมชน
กระบวนการดำเนินงานเริ่มจากการสำรวจความต้องการของเกษตรกร 5 ครัวเรือนและการวิเคราะห์คุณภาพดิน ตามด้วยการอบรมถ่ายทอดความรู้การผลิตผงถ่านและเทคนิคการใช้งาน การศึกษาวิจัยเพื่อหาสภาวะที่เหมาะสมในการปรับปรุงดินกรดด้วยผงถ่านผสมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 รวมถึงการทดสอบเปอร์เซ็นต์การงอกและวัดปัจจัยทางกายภาพ เคมี และจุลชีววิทยา

โครงการนี้สะท้อนการขจัดความยากจนผ่านการช่วยเหลือเกษตรกรรายย่อยให้สามารถเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต เมื่อดินกรดถูกปรับปรุงให้มีค่า pH ที่เหมาะสมต่อการปลูกมันสำปะหลัง ผลผลิตที่เพิ่มขึ้นนำไปสู่รายได้ที่มั่นคงและสร้างงานที่มีคุณค่า การพัฒนาสูตรสำเร็จของผลิตภัณฑ์สารบำรุงดินเปิดโอกาสให้ชุมชนสร้างมูลค่าเพิ่มจากวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตรและพัฒนาเป็นธุรกิจชุมชน ด้านความมั่นคงทางอาหาร การถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับการปรับปรุงคุณภาพดินและเทคนิคการเพาะปลูกที่เหมาะสมช่วยเสริมสร้างความเข้าใจในการผลิตอาหารที่ยั่งยืน การเผยแพร่ความรู้สู่ชุมชนและสังคมภายนอกผ่านการลงพื้นที่และการจัดทำคู่มือการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนสร้างผลกระทบเชิงบวกที่ขยายวงกว้าง โครงการสนับสนุนการสร้างเมืองและชุมชนที่ยั่งยืนผ่านการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรท้องถิ่นอย่างชาญฉลาด การแปรรูปวัสดุเหลือทิ้งให้กลายเป็นทรัพยากรที่มีค่าไม่เพียงลดปัญหาสิ่งแวดล้อม แต่ยังสร้างวงจรเศรษฐกิจหมุนเวียนในชุมชน

ผลสำเร็จที่เป็นรูปธรรมประกอบด้วยการพัฒนาสูตรสำเร็จของผลิตภัณฑ์สารบำรุงดิน 1 เรื่อง การสร้างเกษตรกรต้นแบบ 2 ครัวเรือน และคู่มือการพัฒนาผลิตภัณฑ์ชุมชนและวิธีการแก้ไขปัญหาดินกรด 1 ชุด ซึ่งเป็นมรดกทางปัญญาที่สามารถขยายผลไปยังพื้นที่อื่นได้อย่างกว้างขวาง การฟื้นฟูดินกรดให้กลับมามีคุณภาพที่เหมาะสมต่อการเพาะปลูกไม่เพียงแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า แต่ยังสร้างรากฐานที่มั่นคงสำหรับการพัฒนาทางการเกษตรอย่างยั่งยืนของชุมชนบ้านค้อ