การจัดกิจกรรมและการถ่ายทอดความรู้ให้เกษตรกรและผู้ผลิตอาหารในท้องถิ่น : Events for local farmers and food producers

โครงการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากพันธุกรรมข้าวพื้นเมือง

คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่นได้รับงบประมาณ สนับสนุนภายใต้ทุนสนับสนุนและส่งเสริมความร่วมมือเพื่อสร้างประโยชน์ให้สังคมสู่การพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยฝ่ายวิสาหกิจชุมชนและสังคมยั่งยืน มหาวิทยาลัยขอนแก่น เป็นจำนวนเงิน 450,000 บาทเพื่อศึกษาวิจัยโครงการ “การส่งเสริมการผลิตข้าวเหนียว มข 60 เชิงพาณิชย์และเพื่อความมั่นคงทางด้านเมล็ดพันธุ์”ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงพัฒนา ในเขตพื้นที่ปลูกข้าวอินทรีย์ ต.หนองห้าง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ตั้งแต่ วันที่ 1 พฤษภาคม 2567 ถึง วันที่ 30 เมษายน 2568 เป็นเวลา 1 ปี โดยโครงการดังกล่าวนี้ มีวัตถุประสงค์ดังนี้

  1. เพื่อนำนวัตกรรมพันธุ์ข้าว มข 60-1 และ มข 60-2 ซึ่งพัฒนาพันธุ์โดยคณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น มาทดสองปลูกในระบบอินทรีย์
  1. เพื่อส่งเสริมการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว มข 60-1 และ มข 60-2 แบบครบวงจร

โครงการเริ่มดำเนินการในพื้นที่คณะเกษตรศาสตร์ (ฤดูนาปี) ในการผลิตเมล็ดพันธุ์คัดและเมล็ดพันธุ์หลักและ ต.หนองห้าง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ ในฤดูการผลิต 2567/2568 ทั้งฤดูนาปี (พันธุ์ มข 60-1 และ มข 60-2)และฤดูนาปรัง (เฉพาะพันธุ์ มข 60-1) ในการปลูกเพื่อศึกษาผลผลิตและเพื่อผลิตเมล็ดพันธุ์ชั้นเมล็ดพันธุ์ขยายและเมล็ดพันธุ์จำหน่าย

จากข้อมูลผลผลิตเมล็ดพันธุ์และเมล็ดข้าว มข 60-1 และ มข 60-2 ที่ได้จากการดำเนินงาน ให้ผลสัมฤทธิ์ เกินกว่าค่าที่ตั้งเป้าหมายเอาไว้ จึงแสดงให้เห็นว่า ชุมชนเกษตรอินทรีย์ ต.หนองห้าง มีเสถียรภาพและความยั่งยืนใน การที่จะผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว มข 60 สามารถกระจายพันธุ์ข้าวดังกล่าวสู่ชุมชนตนเองและชุมชนอื่นที่มีความสนใจใน การปลูกข้าวพันธุ์ดังกล่าว การดำเนินการของโครงการในปีนี้ไม่มีอุปสรรค เนื่องจากพื้นที่ปลูกข้าวได้รับน้ำฝนที่ต้องตามฤดูกาล

ความสำเร็จนอกเหนือจากสิ่งที่คาดว่าจะได้รับจากการดำเนินงานของโครงการคือ

  1. โครงการได้สนับสนุนให้กลุ่มส่งประธานกลุ่มคือ นางสาวกรียา สุไชยแสง เข้าประกวดเกษตรกรดีเด่น จนกระทั่งได้รับรางวัลระดับชาติ คือ รางวัลเกษตรกรดีเด่นสาขาอาชีพทำนา ประจำปี 2568 และได้เข้ารับพระราชทานรางวัลนี้ จากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ประจำปี 2568 ในวันที่ 9 พฤษภาคม 2568 ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง
  2. โครงการฯได้สนับสนุนในการวางแผนพัฒนาระบบชลประทานพื้นที่เกษตรอินทรีย์ของ ต.หนองห้าง เพื่อให้สามารถใช้ประโยชน์จากพื้นที่ในฤดูแล้ง สำหรับปลูกข้าว มข 60-1 ข้าวพันธุ์เมล็ดฝ้าย ถั่วเหลืองพันธุ์ มข 60  โดยนำคณะทำงานพัฒนาแหล่งน้ำ เข้าทำแผนพัฒนาและออกแบบแหล่งน้ำชลประทาน จนกระทั่งได้แผน และแบบส่งมอบให้กลุ่ม ซึ่งได้นำเข้าเสนอของบประมาณจากทางรัฐบาล จนกระทั่งได้รับการอนุมัติ งบประมาณ ประจำปี 2569 และ ปี 2570 รวมทั้งสิ้น 57 ล้านบาท เพื่อสนับสนุนให้สร้างระบบชลประทาน

ดังกล่าวโครงการวิจัยและพัฒนานี้ จึงเป็นโครงการที่สร้างรายได้เพิ่มให้กับเกษตรกร สร้างระบบการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอย่างครบวงจร ทำให้ชุมชนเกษตรอินทรีย์ ต.หนองห้าง ได้รับการพัฒนาอย่างยั่งยืน ด้วยนวัตกรรมพันธุ์ข้าวของมหาวิทยาลัยขอนแก่น จึงสามารถกล่าวได้ว่า ต.หนองห้าง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์ คือตำบล มข. พัฒนา

มหาวิทยาลัยขอนแก่น จัดงาน Rice Field Day โชว์ผลงาน “ข้าวเหนียวพันธุ์ใหม่ มข.60-1 และ มข.60-2” ขับเคลื่อนชุมชนสู่เกษตรอินทรีย์ยั่งยืน เพื่อถ่ายทอดความรู้ให้แก่เกษตรกรผู้ผลิตข้าวเหนียวพันธุ์ใหม่

เมื่อวันที่ 16 ตุลาคม 2568 มหาวิทยาลัยขอนแก่น จัดงาน “Rice Field Day: การผลิตเมล็ดพันธุ์อินทรีย์ข้าวเหนียวพันธุ์ใหม่ มข.60-1 และ มข.60-2” ณ ศูนย์วิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์นาภู ตำบลหนองห้าง อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ เพื่อเผยแพร่ผลสำเร็จของงานวิจัยและส่งเสริมการผลิตข้าวเหนียวอินทรีย์สู่ระดับชุมชน  

พิธีเปิดได้รับเกียรติจาก ศาสตราจารย์ ดร.ธิดารัตน์ บุญมาศ รองอธิการบดีฝ่ายวิสาหกิจและสังคมยั่งยืน มหาวิทยาลัยขอนแก่น เป็นประธานกล่าวเปิดกิจกรรม และ นางสาวชนานาถ สกุลสมบัติ เกษตรและสหกรณ์จังหวัดกาฬสินธุ์ กล่าวต้อนรับผู้เข้าร่วมงาน   ดำเนินโครงการโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.จิรวัฒน์ สนิทชน อาจารย์และนักวิจัยด้านการปรับปรุงพันธุ์พืช คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ภายใต้โครงการ “การส่งเสริมการผลิตข้าวเหนียว มข.60 เชิงพาณิชย์และเพื่อความมั่นคงทางด้านเมล็ดพันธุ์” ซึ่งเป็นโครงการที่ได้รับการสนับสนุนจาก ทุนพัฒนาหน่วยงานวิสาหกิจและส่งเสริมความร่วมมือเพื่อพัฒนาชุมชนและสังคมอย่างยั่งยืน ประจำปีงบประมาณ 2567

จากการวิจัยร่วมกับชุมชนกว่า 8 ปี ทีมวิจัยได้พัฒนาพันธุ์ข้าวเหนียวใหม่ 2 สายพันธุ์ ได้แก่ มข.60-1 (ข้าวเหนียวไม่ไวแสง ต้านทานโรคไหม้และโรคขอบใบแห้ง) และ มข.60-2 (ข้าวเหนียวไวแสง ต้านทานโรคไหม้และทนดินเค็ม) พบว่าทั้งสองพันธุ์ให้ผลผลิตดี แข็งแรง ไม่หักล้มง่าย เหมาะกับสภาพพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

การดำเนินงานภายใต้โครงการนี้ ยังช่วยให้ชุมชนมีการรวมกลุ่มผลิตปุ๋ยชีวภาพ ใช้เครื่องจักรและอุปกรณ์ร่วมกัน รวมทั้งพัฒนาระบบตรวจสอบแปลงผลิตข้าวอินทรีย์ เพื่อรักษามาตรฐานและลดต้นทุนการผลิต สะท้อนถึงความยั่งยืนที่เกิดขึ้นจริงภายในชุมชน  กิจกรรม Rice Field Day จึงไม่เพียงเผยแพร่นวัตกรรมทางการเกษตรเท่านั้น แต่ยังเป็นเวทีเชื่อมโยงความร่วมมือระหว่างสถาบันการศึกษา หน่วยงานภาครัฐ และเกษตรกร ในการพัฒนาและขยายผลพันธุ์ข้าวเหนียวที่ตอบโจทย์พื้นที่ภาคอีสาน สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ได้แก่ SDG 2 ขจัดความหิวโหยและส่งเสริมเกษตรกรรมยั่งยืน, SDG 12 การผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืน, และSDG 17 ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน

SDGs2
Scroll to Top