เปลี่ยนเศษเป็นทอง: การสร้างอาชีพเสริมจากน้ำหมักก้างปลาสู่เกษตรอินทรีย์ยั่งยืน
ในปัจจุบัน การจัดการของเสียจากอุตสาหกรรมอาหารกลายเป็นประเด็นสำคัญ และความต้องการอาหารปลอดภัยเพิ่มสูงขึ้น การค้นหาแนวทางที่สามารถเชื่อมโยงการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมกับการสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้เล็งเห็นศักยภาพในการใช้ประโยชน์จากเศษก้างปลาที่เหลือจากการแปรรูปอาหาร จึงได้จัดกิจกรรม “การสร้างอาชีพเสริมจากการปลูกผักด้วยน้ำหมักจากเศษก้างปลา” ขึ้น เมื่อวันที่ 29 มกราคม 2568 ณ โรงงานแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร อุทยานเทคโนโลยีทางการเกษตร คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
กิจกรรมนี้ได้รับการออกแบบเพื่อสร้างอาชีพเสริมด้วยการปลูกผักจากน้ำหมักปลาร้า โดยมีกลุ่มเกษตรกรและผู้ที่สนใจเข้าร่วมอบรมจำนวน 30 ราย ผู้เข้าร่วมได้รับความรู้เชิงลึกเกี่ยวกับกระบวนการหมักเศษก้างปลาให้กลายเป็นปุ๋ยเหลวคุณภาพสูง เทคนิคการปลูกผักอินทรีย์โดยใช้น้ำหมักนี้เป็นปุ๋ย และการจัดการระบบการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
การดำเนินงานของโครงการนี้สะท้อนให้เห็นถึงการตอบสนองต่อเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนในหลายมิติอย่างครอบคลุม การช่วยเหลือกลุ่มเปราะบางและผู้มีรายได้น้อยในชุมชนผ่านการสร้างโอกาสในการประกอบอาชีพเสริมที่ใช้ทุนต่ำและเทคโนโลยีเหมาะสม ตอบสนองต่อการขจัดความยากจน การสนับสนุนผู้ประกอบการใหม่และสตาร์ทอัปในชุมชนด้วยการเปิดโอกาสทางธุรกิจในการผลิตผักอินทรีย์และปุ๋ยชีวภาพ การให้ความรู้และอบรมด้านความมั่นคงทางอาหารแก่ชุมชนผ่านการสร้างแหล่งผลิตผักปลอดภัยในครัวเรือน ช่วยสนับสนุนการขจัดความหิวโหย และการจัดการขยะและวัสดุอันตรายผ่านการนำเศษก้างปลามาใช้ประโยชน์แทนการทิ้งเป็นขยะ ส่งเสริมการผลิตและการบริโภคที่ยั่งยืน

สิ่งที่โดดเด่นของโครงการนี้คือการประยุกต์ใช้ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทำปลาร้ามาพัฒนาเป็นเทคโนโลยีการผลิตปุ๋ยชีวภาพ เศษก้างปลาที่เหลือจากการแปรรูปอาหารมีสารอาหารที่จำเป็นต่อการเจริญเติบโตของพืช โดยเฉพาะแคลเซียม ฟอสฟอรัส และโปรตีน เมื่อนำมาหมักอย่างถูกต้องจะได้ปุ๋ยเหลวที่มีคุณภาพสูงและราคาถูก ซึ่งสามารถใช้ทดแทนปุ๋ยเคมีได้อย่างมีประสิทธิภาพ
รูปแบบการดำเนินงานเน้นการเรียนรู้แบบลงมือปฏิบัติจริง ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้ตั้งแต่การเตรียมเศษก้างปลา การผสมส่วนผสมสำหรับการหมัก การควบคุมสภาวะการหมักให้ได้ผลิตภัณฑ์คุณภาพดี การทดสอบคุณภาพของน้ำหมัก และการใช้น้ำหมักในการปลูกผักชนิดต่างๆ นอกจากนี้ยังได้เรียนรู้เทคนิคการตลาดและการสร้างมูลค่าเพิ่มจากผลิตภัณฑ์ที่ได้ ทั้งในรูปแบบผักสดและปุ๋ยชีวภาพ
การจัดกิจกรรมที่โรงงานแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรทำให้ผู้เข้าร่วมได้เห็นแหล่งวัตถุดิบที่แท้จริงและเข้าใจถึงปริมาณเศษก้างปลาที่เกิดขึ้นจากกระบวนการผลิต ซึ่งจะช่วยให้สามารถวางแผนการจัดหาวัตถุดิบและการผลิตได้อย่างเป็นระบบ การมีผู้เข้าร่วมจำนวน 30 ราย ที่มีความหลากหลายทั้งเกษตรกรและผู้ที่สนใจทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนประสบการณ์และการสร้างเครือข่าย

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาเศรษฐกิจหมุนเวียนในชุมชน ผู้เข้าร่วมอบรมได้รับความรู้และทักษะที่สามารถนำไปสร้างรายได้ได้ทันที การผลิตน้ำหมักจากเศษก้างปลาใช้เทคโนโลยีง่าย ต้นทุนต่ำ และมีตลาดรองรับทั้งในรูปแบบปุ๋ยชีวภาพและผักอินทรีย์ที่ผลิตได้ ทำให้เป็นอาชีพเสริมที่เหมาะสำหรับผู้ที่มีทุนจำกัด
การที่ครัวเรือนสามารถผลิตผักปลอดภัยได้เองจะช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านอาหารและเพิ่มความมั่นคงทางโภชนาการ โดยเฉพาะในกลุ่มครัวเรือนที่มีรายได้น้อย การที่สามารถขายผักอินทรีย์และปุ๋ยชีวภาพได้ยังช่วยสร้างรายได้เสริมที่สม่ำเสมอ เนื่องจากผักมีรอบการเก็บเกี่ยวที่สั้นและมีความต้องการในตลาดสูง
ผลกระทบระยะยาวของโครงการนี้จะขยายไปสู่การเปลี่ยนแปลงแนวคิดเรื่องการจัดการของเสียในอุตสาหกรรมอาหาร เมื่อมีการนำเศษก้างปลามาใช้ประโยชน์อย่างแพร่หลาย จะเกิดการลดลงของปริมาณขยะจากอุตสาหกรรม ลดต้นทุนการจัดการขยะ และสร้างมูลค่าเพิ่มจากสิ่งที่เคยถือเป็นของเสีย

นอกจากนี้ การใช้ปุ๋ยชีวภาพจากเศษก้างปลาแทนปุ๋ยเคมียังช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ลดการปนเปื้อนของดินและน้ำ และสร้างระบบเกษตรกรรมที่ยั่งยืน การที่ผู้บริโภคได้รับผักอินทรีย์คุณภาพดีในราคาที่เหมาะสมจะช่วยส่งเสริมสุขภาพของคนในชุมชนและลดการใช้สารเคมีในระบบอาหาร
กิจกรรม “การสร้างอาชีพเสริมจากการปลูกผักด้วยน้ำหมักจากเศษก้างปลา” จึงเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของการพัฒนาที่ยั่งยืนแบบบูรณาการ ที่สามารถแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อม สร้างโอกาสทางเศรษฐกิจ และเสริมสร้างความมั่นคงทางอาหารไปพร้อมกัน ผ่านการใช้นวัตกรรมที่เหมาะสมกับบริบทท้องถิ่นและเข้าถึงได้สำหรับคนทุกระดับ ซึ่งสอดคล้องกับปณิธานของมหาวิทยาลัยขอนแก่นในการเป็นสถาบันที่สร้างสรรค์องค์ความรู้เพื่อการพัฒนาชุมชนและสังคมอย่าง
ลิงก์ข่าว, เพจ Facebook หรือสื่ออื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง https://www.facebook.com/share/p/1CJoK2fpfp/
ผู้ให้ข้อมูลติดต่อกลับ นางพจมาลย์ ธำรงยศวิทยากุล /093-563-5424